ZELFSTANDIGHEID
Naarmate kinderen groeien, blijven hun hersenen zich ontwikkelen en nemen ze informatie op als een spons. In tegenstelling tot volwassenen missen kinderen echter van nature bepaalde geestelijke en lichamelijke vermogens en dus zelfstandigheid. De ontwikkeling van autonomie levert kinderen veel voordelen op, waaronder het bevorderen van zelfvertrouwen om de uitdagingen van het leven aan te gaan en te overwinnen. Dit geeft hun dagelijks leven zin en stimuleert hen om het ten volle te leven!
Wat houdt ‘autonomie’ bij kinderen in?
Autonomie betekent volgens het woordenboek letterlijk ‘afwezigheid van externe controle of invloed; onafhankelijkheid’. In de vroege kinderjaren verwijst dit naar het vermogen van een kind om uit vrije wil te handelen en zelfstandig taken uit te voeren zonder hulp van een volwassene.
VOORDELEN VAN AUTONOMIE
Als ouders voelen we van nature de behoefte om onze kinderen te overbeschermen, omdat we niet willen dat ze schade of pijn ondervinden. Het is echter belangrijk hun ontdekkingen niet te belemmeren door hen te veel te beschermen, omdat dit hun zelfvertrouwen kan aantasten en hen kan veranderen in angstige en verlegen kinderen. Hoewel we goede bedoelingen hebben voor onze kinderen, moeten we ons ervan bewust zijn dat ons handelen de persoonlijkheid van kinderen kan beïnvloeden op weg naar hun volwassenheid.
EIGENWAARDE
Autonomie helpt uw kind om de problemen van het leven onder ogen te zien en op te lossen en ze 'veilig' te overwinnen door te leren omgaan met falen. Hierdoor ontwikkelen kinderen zelfvertrouwen en eigenwaarde en voelen zij zich beter in staat om hun eigen weloverwogen keuzes te maken. Bovendien leren ze onderweg ook familiewaarden, sociale normen en essentiële vaardigheden om te overleven tot ze volwassen zijn!
HOE WORDT AUTONOMIE BEVORDERD?
Door op natuurlijke wijze te leren zelfredzaam te zijn, worden kinderen dankzij nieuwe vaardigheden steeds zelfstandiger. Naarmate het kind groeit, kunt u zijn/haar inspanningen thuis herkennen aan zeer eenvoudige voorbeelden zoals schoenen aantrekken, zelfstandig eten en aankleden. Hieronder volgen enkele manieren en voorbeelden om hen te begeleiden bij het ontwikkelen van hun autonomie naarmate ze van een peuter overgaan in een jong kind.
'ALLEEN DOEN'
Peuter (1-3 jaar)
Bij de allerkleinsten spreken we van autonomie in de zin van ‘zelfredzaamheid’, d.w.z. gedrag dat het mogelijk maakt om voor zichzelf te zorgen. Op deze leeftijd gaat het vooral om motorische zelfstandigheid zoals zich verplaatsen, zich aankleden, eten en zich wassen. Voor het kind gaat het dus om zijn/haar vermogen om de handelingen van het dagelijks leven ‘alleen te doen’, om actief deel te nemen aan de bevrediging van zijn/haar behoeften. Naast deze gedragingen is zelfstandigheid ook te vinden op psychologisch niveau zoals weten hoe te spelen of zelfs alleen in slaap te vallen.
De periode van 18 tot 36 maanden is cruciaal in de ontwikkeling van zelfstandigheid en eigenwaarde. Op deze leeftijd willen de kinderen alles zelf gaan doen. Maar in dit stadium is het kind soms onhandig, doet het lang over taken en maakt het fouten, zoals zijn/haar schoenen verkeerd om aan trekken. Het zijn dit soort momenten waarop het kind het meest behoefte heeft aan aanmoediging van volwassenen, om te voelen dat het wordt geloofd en vertrouwd. Dit helpt het gevoel van eigenwaarde op te bouwen en moedigt hen aan door te gaan tot ze erin slagen!
Kinderen kunnen met eenvoudige taken beginnen zoals hun speelgoed in de juiste dozen opbergen. Wanneer een kind een risicovolle situatie verkent, zeg dan in plaats van ‘Doe dat niet, dat is gevaarlijk’ of ‘Wees voorzichtig, anders val je’: ‘Ga je gang maar wees voorzichtig want de vloer is glad.’ Deze woorden moedigen het kind aan zijn/haar angsten onder ogen te zien en introduceren het begrip veiligheid. Een ander goed moment om het aan te moedigen is nadat het een fout heeft gemaakt. Als ouder bent u een rolmodel voor uw kind: u kunt hem/haar laten zien hoe de gewenste taak moet worden uitgevoerd. Een sleutelzin van Maria Montessori is ‘Help me het alleen te doen’. Dit betekent dat een kind taken ‘met de volwassene’ moet uitvoeren voordat hij of zij het alleen kan.
Een kleuter (3-6 jaar)
Kinderen van deze leeftijd maken specifieke keuzes! Begeleid hen bij het maken van deze keuzes, bijvoorbeeld ‘een rood of blauw shirt dragen’. Moedig hen aan om te proberen steeds moeilijkere taken uit te voeren, zoals zelf hun schoenen aantrekken. U kunt uw kind ook aanmoedigen om taken proberen uit te voeren die het nog nooit eerder heeft gedaan.
AUTONOMIE OP LPESG
Op de La Petite Ecole-school in Singapore worden kinderen van 1 tot 5 jaar aangemoedigd om zelfstandiger te worden doordat ze worden begeleid door peuter- en kleuterleidsters bij het uitvoeren van steeds moeilijkere taken. Kinderen oefenen op school zelfstandig te zijn vanaf het moment dat de school begint tot het einde van de schooldag. Bij aankomst in de ochtend doen onze kleuters hun rugzakken, waterflessen, lunchtrommels en knuffels in speciale mandjes waar een foto van elk item op staat. De labels helpen hen de juiste mandjes te herkennen om hun spullen in te doen.
LEIDSTERS VAN DE KLEUTERSCHOOL
De leidsters helpen de jongste kinderen met deze taak, die uiteindelijk een gewoonte voor hen zal worden. Met deze ochtendroutine kunnen kinderen deze taak eindelijk zelfstandig uitvoeren en worden ze steeds beter naarmate ze opgroeien.
DAGELIJKSE WORKSHOPS
Zelfstandigheid wordt ook geoefend in de klas en in dagelijkse workshops. Op de crèche worden de kinderen aangemoedigd om de leerkrachten na te doen tijdens het opbergen van speelgoed. De leerkrachten vertellen ook wat zij doen als ze opruimen, wat de kinderen er op een natuurlijke manier toe aanzet de handelingen van de leerkrachten te volgen. Maar voor wie dit niet kan volgen, stimuleren leerkrachten de deelname van kinderen door er een extra dosis spel en plezier aan toe te voegen. Op de Petite Section-school wordt het schoonhouden van de vrije speelruimte bij toerbeurt aan twee kinderen toegewezen.
GEWOONTEN
Voor en na de maaltijden en tijdens toiletbezoekjes worden alle kinderen begeleid naar de wasbakken om hun handen te wassen. Posters boven de wasbakken laten de kinderen de stappen zien hoe ze goed hun handen wassen, zodat ze opgroeien met deze gewoonte. De voorzieningen zijn op kinderhoogte zodat ze er gemakkelijk bij kunnen komen.
Als ze zich aan het einde van de schooldag klaarmaken om naar huis te gaan, krijgen de kinderen een laatste gelegenheid om hun zelfstandigheid te oefenen door zelf hun schoenen aan te laten trekken.
Om te onthouden:
- Laat het kind fouten maken. Stel geen verwachtingen aan het kind en verwacht niet dat het bij de eerste pogingen slaagt. Zorg er ook voor dat u realistische keuzes biedt.
- Als het ze niet lukt, moedig ze dan aan om door te zetten.
- Zorg ervoor dat de besluitvorming of de taken aangepast zijn aan de leeftijd.
- Rem het kind niet af, maar steun het door zijn/haar inspanningen te erkennen en te respecteren.
- Vergeet niet het doel van elke taak uit te leggen, zodat het kind begrijpt wat er van hem/haar wordt verwacht en waarom.
Sources :
